Ngày
nay, trên thế giới quá trình toàn cầu hóa cùng với sự phát triển mạnh mẽ của lực
lượng sản xuất và khoa học công nghệ, yêu cầu mỗi quốc gia dân tộc để thoát khỏi
đói nghèo, lạc hậu; đồng thời vươn lên trình độ tiên tiến, phải dựa trên nền
kinh tế tri thức nhằm tạo ra giá trị sản phẩm lao động cao. Nắm bắt được xu hướng
biến đổi đó, Đảng và Nhà nước ta chủ
trương thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện về giáo dục và đào tạo nhằm tạo ra
sự chuyển biến về chất trong lực lượng sản xuất.
Thực tế cho thấy, để làm được như trên, yêu cầu
mỗi con người Việt Nam; đặc biệt là thế hệ trẻ phải ra sức học tập, rèn luyện;
biến đó trở thành nhu cầu thiết yếu của mỗi cá nhân. Học tập là điều cần thiết
trong quá trình tiếp nhận tri thức, là hoạt động có mục đích của con người. Với
Chủ tịch Hồ Chí Minh, học tập trong đó tự học có vai trò đặc biệt quan trọng,
là một trong những yếu tố quyết định tạo nên trí tuệ của Người. Tự học tập và học
tập suốt đời là một luận điểm quan trọng trong tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục. Bác
chính là một tấm gương sáng về tự học tập, tự rèn luyện để chúng ta noi theo.
Bác Hồ đã dạy: “Học để làm việc, làm người, làm
cán bộ; Học để phụng sự đoàn thể”. Học phải có ý chí quyết tâm để phục vụ
nhân dân, chứ không phải học để thăng quan, tiến chức. Đối với Bác, học tập
chính là một nhu cầu mà ngay từ thời trẻ đến mãi sau này, khi đã tuổi cao, sức
yếu, Người vẫn thường xuyên học tập không chút lơ là.
Ngày 5 tháng 6 năm 1911, người thanh niên yêu nước
Nguyễn Tất Thành, lấy tên là Văn Ba làm phụ bếp cho một tàu buôn của Pháp, rời
bến Nhà Rồng ra nước ngoài bắt đầu một hành trình lâu dài, gian khổ tìm đường cứu
nước. Nguyễn Tất Thành ra đi với hành trang trên vai là chủ nghĩa yêu nước,
mang theo một chí hướng lớn với một niềm tin sắt đá: Hẹn ngày trở về giải phóng
Tổ quốc và đem lại tự do cho đồng bào. Người đã đến nhiều đất nước khác nhau,
đã gặp nhiều màu da, tiếng nói khác nhau, đó là cuộc sống tăm tối cực khổ của
nhân dân các nước thuộc đia. Chính từ đây, những nhận thức về giai cấp, tình cảm
giai cấp và tinh thần quốc tế vô sản đầu tiên đã hình thành ở Người: "Dù
màu da có khác nhau, trên đời này chỉ có hai giống người: giống người bóc lột
và giống người bị bóc lột. Mà cũng chỉ có một mối tình hữu ái là thật mà thôi:
tình hữu ái vô sản". Lòng yêu nước của Người được thể hiện qua quá trình
tìm tòi, nghiên cứu và hoạt động cách mạng. Yêu nước, Người đã tự nguyện chấp
nhận cuộc sống làm thuê với đồng tiền công ít ỏi, rẻ mạt để kiếm sống, để hoạt
động chính trị. Trong suốt hành trình tìm đường cứu nước, tài sản duy nhất và
quý báu nhất của Người lúc đó là hai bàn tay, đôi mắt và con tim, khối óc cùng
với khát vọng giải phóng dân tộc. Chính khát vọng đó đã hun đúc cho người thanh
niên mảnh khảnh một sức mạnh phi thường, bền bỉ tự học, tự đào tạo để có đủ khả
năng cứu nước, cứu dân. Đến đâu, Người cũng học, tìm mọi cách để học. Người tìm
hiểu phong tục tập quán ở những nơi mình đi qua để nâng cao tri thức; học nghề
để kiếm sống, kiếm sống để hoạt động cách mạng. Bác đã học và làm rất nhiều nghề
khác nhau, bắt đầu từ việc làm thợ đốt lò trên tàu viễn dương, làm đầu bếp ở Mỹ,
quét tuyết ở Anh, bốc thuốc ở Thái Lan, viết báo, viết truyện, viết kịch, làm
thợ chụp ảnh, thợ sửa đồng hồ… Làm rất nhiều việc, nhưng nhờ tự học mà Bác làm
việc gì cũng giỏi. Danh họa Picaso đã nhận xét về những bức tranh do Bác vẽ
trên báo “Người cùng khổ”: “Chỉ mấy nét vẽ này thôi, ta đã thấy một tư tưởng lớn,
một tâm hồn lớn tiềm ẩn bên trong. Nếu tác giả tiếp tục con đường hội họa thì ắt
sẽ trở thành một đại danh họa!”. Ngoài ra, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho
chúng ta một sự nghiệp văn chương phong phú và vô giá, tiêu biểu là tập thơ “Nhật
ký trong tù”. Như chúng ta đã biết, học chữ Hán cực kỳ khó, để nắm vững nó và
làm thơ thì lại khó hơn gấp bội. Chắc chắn, nếu Bác không có quá trình nỗ lực tự
học thì sẽ không làm được điều đó.
Cuộc đời của Bác là một quá trình vừa học tập vừa
hoạt động cách mạng. Học tập để hoạt động cách mạng, đạt được mục đích, lý tưởng
của mình; qua hoạt động cách mạng, không ngừng học tập, hoàn thiện tri thức và
nhân cách của bản thân. Quá trình ấy đã tạo nên Hồ Chí Minh, một thầy giáo mẫu
mực, một nhà giáo dục vĩ đại. Người đã để lại tấm gương cao đẹp về tinh thần tự
học và học tập suốt đời mà chúng ta phải noi theo. Trong bản lý lịch đại biểu dự
Đại hội Quốc tế Cộng sản lần thứ VII tại Mát-xcơ-va vào tháng 8 năm 1935, Bác
đã khai rõ trong lý lịch: “Họ và tên: Lin. Trình độ học vấn: Tự học”. “Biết các
thứ tiếng: Pháp, Anh, Trung Quốc, Ý, Đức, Nga”. Trên thực tế, dựa vào những lần
Bác đi thăm nước ngoài, cũng như những lần đón tiếp các phái đoàn ngoại giao tới
thăm Việt Nam, chúng ta còn được biết vốn ngoại ngữ của Chủ tịch Hồ Chí Minh
không dừng lại ở đó, Người còn có thể sử dụng thông thạo khá nhiều ngoại ngữ
khác nữa như: Tiếng Thái Lan, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Ả Rập, tiếng của rất nhiều
dân tộc thiểu số Việt Nam… vốn ngoại ngữ đó của Bác không phải do tự nhiên mà
có, mà chính là cả một quá trình khổ công rèn luyện, học tập của Người.
Việc tự học của Bác Hồ có mục đích cuối cùng là làm
cách mạng, giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước. Người đã đưa cách mạng Việt
Nam đến thắng lợi bằng sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin vào hoàn cảnh
cụ thể ở Việt Nam. Vận dụng sáng tạo chính là quá trình tự thích nghi, tự tìm
tòi thâm nhập thực tiễn, đúc rúc kinh nghiệm, phát huy nội lực. Sâu xa hơn, đó
là quá trình tự học, tự giáo dục để làm cho nhân cách và năng lực của mình phù
hợp với mục tiêu, lý tưởng, phù hợp với yêu cầu công việc. Việc tự học của Bác
diễn ra suốt cả cuộc đời cách mạng của mình, cho tới khi tuổi cao, sức yếu, Bác
vẫn giữ được tinh thần tự học như xưa. Đại tướng Hoàng Văn Thái lại, năm 1969,
mỗi lần đến làm việc, ông thường thấy trên chiếc bàn nhỏ cạnh giường của Bác để
nhiều sách báo. Ông lo lắng đến sức khỏe của Bác, nên đề nghị: “Thưa Bác, Bác mệt,
Bác nên đọc ít, để nhiều thời gian nghỉ ngơi thư thả cho lại sức”. Bác trả lời,
giọng như tâm sự mà dứt khoát từng lời: “Chú bảo Bác không đọc sách báo ư? Dù
già yếu cũng phải học, phải đọc sách báo nâng cao hiểu biết và nhất là vấn đề nắm
vững tình hình chứ!”.
Có thể nói, Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tấm gương mẫu
mực về tinh thần tự học, lấy tự học làm cốt, làm phương thức chủ yếu để nâng
cao trình độ mọi mặt của bản thân. Song tự học ở Chủ tịch Hồ Chí Minh không phải
là một sự ngẫu hứng, tùy ý vô nguyên tắc… mà tự học ở Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
trở thành một khoa học, một nghệ thuật, một triết lý nhân văn sâu sắc với một kế
hoạch cụ thể, chặt chẽ, khoa học; với một ý chí và quyết tâm bền bỉ, dẻo dai,
tinh thần sáng tạo, tranh thủ mọi lúc, mọi nơi để học. Đặc biệt, Người tự học với
một động cơ trong sáng với ý nguyện cao cả là tìm ra con đường cứu nước, cứu
dân, làm cho đất nước độc lập, nhân dân được tự do, ấm no, hạnh phúc. Tấm gương
tự học của Chủ tịch Hồ Chí Minh, soi xét trong thực tiễn đã qua, hiện nay và cả
mai sau, vẫn còn nguyên giá trị, có ý nghĩa giáo dục hết sức sâu sắc; đó mãi là
một tấm gương sáng ngời, một di sản vô giá đối với sự nghiệp đào tạo, bồi dưỡng,
giáo dục của Đảng và nhân dân ta. Mỗi cán bộ, đảng viên và quần chúng cần ghi
sâu những lời dạy của Bác, noi theo Người về nghị lực học tập, rèn luyện để
có đủ đức, đủ tài phục vụ nhân dân. Tấm gương tự học và những tư tưởng của Chủ
tịch Hồ Chí Minh về vấn đề tự giáo dục mãi mãi tỏa sáng, soi rọi cho mỗi chúng
ta phấn đấu, rèn luyện, tự vươn lên trong tu dưỡng bản thân để hoàn thành xuất
sắc nhiệm vụ được giao./.